Oldenzaal spoorwegstad 1865 – 2018

Tien minuten doet de trein er tegenwoordig over om van Hengelo naar Oldenzaal te rijden. Ooit had Oldenzaal niet één, maar drie stations: aan de lijn van Hengelo naar Salzbergen (AS) in Duitsland, en aan de lokaalspoorlijnen naar Enschede (EO) en van Denekamp naar Gronau, die werd gebouwd door de Nederlandsch-Westfaalsche Stoomtram-Maatschappij (NWSM).
Industriëlen stonden aan de bakermat van het spoor in Twente. Zij hadden baat bij goede verbindingen, voor het vervoer van grondstoffen en eindproducten. Bovendien maakten hun arbeiders gebruik van de trein. In de vroegste Twentse spoorannalen duiken dan ook de gebruikelijke namen op: Gelderman, Blijdenstein, Salomonson, Van Heek, Jannink, Stork.
Cruciaal was het aannemen in 1878 door de Tweede Kamer van de zogenaamde ‘Locaalsporweg’, die het makkelijker en vooral veel goedkoper maakte om een spoorlijn aan te leggen. Oldenzaal heeft er twee van zijn drie spoorverbindingen aan te danken. Die bleven tot de jaren dertig in vol bedrijf en gingen toen met wat stuiptrekkingen ten onder.
in 1938 werden de Nederlandse Spoorwegen opgericht en brak een nieuwe fase aan in de Nederlandse spoorgeschiedenis, die na de Tweede Wereldoorlog pas echt gestalte kreeg, maar ook het einde inluidde van Oldenzaal als spoorwegknooppunt van formaat.
Dat is het grote verhaal, maar er zijn ook kleinere: over de invloed van de trein op de samenleving, op de mensen die bij het spoor werkten of er op een andere manier mee te maken kregen, in een wereld die dankzij de trein ingrijpend veranderde. Het is ook het verhaal van opkomst, grote bloei en gestaag verval, tot van het grootste Oldenzaalse spoorverleden niet veel meer over is dan het trouw pendelende treintje van Keolis en een doorgaande verbinding naar Bielefeld, een particuliere spoorwegmaatschappij. Waarmee de cirkel dus weer rond is, want het waren ook particuliere ondernemers die het spoor in eerste instantie naar Oldenzaal brachten.